Modern ve Postmodern Düşünceler

       Postmodern kavramın ne zaman başladığı, nasıl başladığı, ne şekilde geliştiği ve modernizmle dost mu düşman mı olduğu hiçbir zaman tam olarak cevaplanamamıştır. Ben bu yazıda bazı sanat tarihçilerin düşüncelerinden yola çıkarak postmodern dönemi kendi gözümden anlatmak istiyorum.  Öncelikle postmedernizmin ne olduğundan biraz bahsedelim; Kerry Freedman’ a göre postmodern teori modernizmin altında neyin gizli olduğunu aramak ve kabul edilmiş temel varsayımlara meydan okumaktır. Kronolojik olarak modernizimden sonra gelen bir dönemdir. Kimilerine göre modernizmin devamı kimilerine göre muhalifidir. Benim fikrim muhalif olmasından yana çünkü modernizmin bütün temel kavramlarını yok sayan bir dönemdir postmodernizm. Sanat ile estetiğin artık toplumdan ve hayattan ayrılmadığı; herhangi sınırların, ayrımcılığın, kuralların olmadığı; güzellik, estetik, konu, amaç gibi kavramların zorunluluğunun kalmadığı; sanatçının yetenekli olması gerektiğine hatta ortaya çıkan yapıtta sanatçının herhangi bir dokunuşunun zorunlu olmadığı bir dönemdir postmodern dönem.  Artık sanat bir sona ulaşmıştır fakat sanatçılar hala vardır ve hala iş üretmeye devam etmektedir, yalnızca bütün sınırlardan ve kurallardan kurtulmuşlardır.

      Postmodernizm; Marx, Freud, Nietzsche gibi düşünürlerden etkilenmiş; Dada, Gerçeküstücülük gibi akımlardan yola çıkmış ve fotoğraf, kamera gibi modernizmin küçümsediği icatları kendisine araç edinmiştir. Modern dönemde sanatın özerk olmasından bahsetmiştim. Posmodern dönemde bu durum tam tersidir, sanat hayat ile iç içedir. Çoğu sanat tarihçi bu durumun Duchamp ve Dadacılar sayesinde gerçekleştiğini söyler. Duchamp hayatın içinden sıradan bir nesneyi alıp sanat olabileceğini kanıtladığı andan itibaren aslında sanat ve hayat arasındaki sınırlar ortadan kalkmıştır. Fakat Duchamp bu fikri yoktan var etmemiştir. Biraz daha geçmişe dönersek bu fikrin aslında Picasso tarafından ortaya atıldığını görebiliriz. Sentetik kübizm döneminde Picasso, o döneme kadar kimsenin yapmadığı bir şey yapmaya cesaret etmiş ve boya dışındaki nesneleri (kağıt, gazete, dergi vb.) resmin içine dahil ederek çok büyük bir devrim yapmıştır.

      Modern ve postmodern dönem akımlarının ortaya çıkışının altında aslında hep iki temel düşünce vardır. Biri sanat sanat içindir, kendi kurallarını koyar ve başka bir amaca hizmet etmez. İkincisi de bunun tam tersi, sanat ve toplum arasındaki sınırlar ortadan kalkması gerektiği ve sanatın bir işlevi olması gerektiği düşüncesidir. Saf sanat düşüncesi ilk olarak Romantikler tarafından düşünülmüş, Empresyonistlerle başlatılmış, ekspresyonistlerle devam ettirilmiş, soyut sanatçılarla üst düzeylere çıkmış ve Soyut Dışavurumcularla zirveye ulaşmıştır. Sanatın işlevselliği ve hayat arasındaki sınırlarının ortadan kalkma fikrini ise ilk olarak Konstrüktivistler ve Bauhaus Okulu başlatmış, Dadaistler tamamen ortadan kaldırmış, Gerçeküstücüler, Pop sanatçılar tarafından devam ettirilmiştir. Sonrasında ortaya çıkan bazı neo- dadacı akımda ise sanatla hayat arasındaki sınırların en çok eridiği noktada bile estetik ve sanat nesnesi olgusu baskın çıkmıştır. Bahsettiğim akımlar arasına Kübizmi yerleştirmedim çünkü Kübizm akımının her iki tarafa da katkısı olduğunu düşünüyorum. Bundan ayrı bir konu olarak bahsedeceğim.

      Sonuç olarak postmodern ve modern kavramlarının sınırları ve ayrımları net olarak ispatlanamamış olmasına rağmen içinde yaşadığımız dönemde iki kavramda varlığını sürdürmektedir. Norbert Lynton’ a göre modernizim izlenimcilikle başlayıp bugün bile devam etmektedir, İsmil Tunalı ve Larry Shiner’ e göre ise modernizm izlenimcilikle başlayıp sanat saf hale geldiğinde yani Süprematizm ve Neo-plastisizm gibi akımlarla son bulmuştur.

 (kaynakça)

Mehmet Yılmaz - Modernden Postmoderne Sanat

Terry Barret - Neden Bu Sanat?

Ahu Antmen - 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar

Kerry Freedman – Teaching Visual Culture